રિઝર્વ બેંકની મોનેટરી પોલિસી કમિટીએ તાજેતરમાં દરોમાં વધારાને રોકી રાખવાનો નિર્ણય લીધો હતો. તેના અનુમાન મુજબ ચાલુ વર્ષમાં સરેરાશ ફુગાવાનો દર ૫.૪ ટકા રહેશે. જો કે, વૈશ્વિક ખાદ્યપદાથી અને ઇંધણના ભાવમાં અસ્થિરતા અને અલ નીનો જેવી પરિસ્થિતિઓ જોખમો વધારી શકે છે.
Updated: Nov 14th, 2023
વૈશ્વિક અર્થતંત્ર (Global Economy) કોરોના મહામારીને કારણે સર્જાયેલી ઉથલપાથલ પછી પુનઃપ્રાપ્તિ પ્રક્રિયા શરૂ થઈ ત્યારથી સતત ફુગાવા (Inflation)ના દબાણનો સામનો કરી રહ્યું છે. પરિણામે, વિવિધ દેશોની મુખ્ય કેન્દ્રીય બેંકોએ દાયકાઓમાં સૌથી ઝડપી ગતિએ નાણાકીય નીતિને કડક બનાવી છે. આનાથી ફુગાવાના દબાણને ઘટાડવામાં મદદ મળી છે. જો કે, આમ છતાં તે હજુ પણ મોટા ભાગના સ્થળોએ લક્ષ્યાંકથી ઉપર છે.
વૈશ્વિક ફુગાવો ૨૦૨૪માં ૫.૮ ટકા રહેવાની ધારણા
ઇન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડે (International Monetary Fund) તેની તાજેતરની વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરકાસ્ટમાં અનુમાન લગાવ્યું છે કે વૈશ્વિક ફુગાવો ૨૦૨૨માં ૮.૭ ટકાથી ઘટીને ૨૦૨૩માં ૬.૯ ટકા અને ૨૦૨૪માં ૫.૮ ટકા થશે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (Reserve Bank of India)એ પણ મે ૨૦૨૨થી અત્યાર સુધી પોલિસી રેપો રેટમાં ૨૫૦ પોઈન્ટનો વધારો કર્યો અને તે પછી જ બંધ થઈ ગયો. RBIની મોનેટરી પોલિસી કમિટીએ તાજેતરમાં દરોમાં વધારાને રોકી રાખવાનો નિર્ણય લીધો હતો. તેના અનુમાન મુજબ ચાલુ વર્ષમાં સરેરાશ ફુગાવાનો દર ૫.૪ ટકા રહેશે. જો કે, વૈશ્વિક ખાદ્યપદાથી અને ઇંધણના ભાવમાં અસ્થિરતા અને અલ નીનો જેવી પરિસ્થિતિઓ જોખમો વધારી શકે છે.
ફુગાવાની સ્થિતિ સેન્ટ્રલ બેંકના નિર્ણયો પર આધાર
રિઝર્વ બેન્ક સહિત મધ્યસ્થ બેન્કો માટેનો દ્રષ્ટિકોણ પડકારજનક રહે છે અને તેઓ તેમના લક્ષ્યાંકોને કેટલી ઝડપથી હાંસલ કરે છે તેના પર મોટાભાગે ફુગાવાની અપેક્ષાઓ કેવી રીતે આકાર લે છે તેના પર નિર્ભર રહેશે. નવીનતમ વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે ફુગાવાની અપેક્ષાઓ ફુગાવાના દ્રષ્ટિકોણને આકાર આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. ફુગાવામાં ભાવિ વધારાની શક્યતા વર્તમાન દરોમાં વધારો કરી શકે છે અને તેમને લાંબા સમય સુધી ઊંચા સ્તરે રાખી શકે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, સેન્ટ્રલ બેંકના પગલાં જે અપેક્ષાઓ ઘટાડી શકે છે તે ફુગાવાને ઝડપથી અને સરળતાથી નિયંત્રિત કરી શકે છે. વિકાસશીલ દેશોમાં ફુગાવાના દરને ઘટાડવો વધુ પડકારજનક છે કારણ કે ભૂતકાળના અનુભવોના આધારે અંદાજોને આકાર આપતા વધુ પરિબળો છે.
અમુક સમયગાળામાં ફુગાવો ઘટાડવો આઉટપુટની દ્રષ્ટિએ પડી શકે છે મોંઘો
સતત ઊંચા ફુગાવાની અસરથી બાબતોને વધુ જિટલ બનાવી શકે છે કારણ કે અમુક સમયગાળા દરમિયાન ફુગાવો ઘટાડવો આઉટપુટની દ્રષ્ટિએ મોંઘો પડી શકે છે. વિકાસશીલ દેશોની સેન્ટ્રલ બેંકો કુદરતી રીતે ભાવ સ્થિરતા પ્રદાન કરવા માટે વધુ સારી સ્થિતિમાં હશે જો ત્યાં વધુ આગળ દેખાતા અભિનેતાઓ છે જેઓ ઓળખે છે કે પુરવઠાની બાજુ અથવા ખર્ચ-સંબંધિત આંચકા પ્રકૃતિમાં ક્ષણિક હોઈ શકે છે. ફુગાવાની અપેક્ષાઓનું સંચાલન કરવાના કિસ્સામાં, અભ્યાસ દર્શાવે છે કે કેન્દ્રીય બેંકોની સ્વાયત્તતા અને નાણાકીય નીતિની ક્રિયાઓમાં પારદર્શિતા અને સંચાર મહત્વપૂર્ણ છે. મોનેટરી પોલિસી ફ્રેમવર્કમાં સુધારા ફુગાવાના અંદાજોને વધુ આગળ જોઈ શકે તેવા બનાવી શકે છે. આ સંદર્ભમાં, ભારતે એક લવચીક ફુગાવા લક્ષ્યાંક પદ્ધતિ અપનાવીને સારું કર્યુ છે જ્યાં ફુગાવાના નિર્ણયો સમિતિ દ્વારા લેવામાં આવે છે.
